Тест тапсырмалары 27 страница

Òұçäàð ãèäðîëèçiнің òåңäåóií қàðàñòûðғàíäà ñó ìåí òүçiëãåí әëñiç ýëåêòðîëèòòåðäi ìîëåêóëà òүðiíäå æàçó êåðåê.

Òұçäàð ãèäðîëèçiíiң òөðò æàғäàéû áîëàäû:

1. Êүøòi íåãiç áåí әëñiç қûøқûëäан түзілген òұçäàðдûң ãèäðîëèçi. Ìûñàë ðåòiíäå íàòðèé êàðáîíàòûíûң íåìåñå ñîäàíûң ãèäðîëèçií êåëòiðóãå áîëàäû. (Ñîäà – êүøòi íåãiç жәíе әëñiç қûøқûë -òåí òүçiëãåí.) Ñîäà êүøòi ýëåêòðîëèòке жатады, сондықтан îë ñóдà åðiãåíäå èîíäàðғà òîëûқ ûäûðàéäû:

Ñó әлсіз электролит болғандықтан өòå àç èîíäàðғà ûäûðàéäû

Êөìið қûøқûëû – әëñiç ýëåêòðîëèò. Сондықтан îíûң ìîëåêóëàñûíäà ñóòåê èîíäàðû қûøқûë қàëäûғûíың иондарымен áåðiê байланысады. Îëàé áîëñà, ñîäàíûң иондарға ыдыраóûíың нәтижесінде òүçiëãåí êөìið қûøқûëûíûң қàëäûғû – су молекуласындағы ñóòåê èîíûí – Н⁺ өçiíå áåðiê қîñûï àëûï ãèäðîëèçäåíåäi:

нåìåñå

Áұë ðåàêöèÿ åêi íåãiçäi êөìið қûøқûëының қышқыл қàëäûғûның ãèäðîëèçденуiíiң áiðiíøi ñàòûñûн көрсетеді. Ãèäðîëèçäiң åêiíøi ñàòûñûí áûëàé жазуға áîëàäû:

Áiðàқ – қûøқûë қàëäûғû êөìið қûøқûëûíà қàðàғàíäà òұðàқòû áîëғàíäûқòàí натрий карбонаты íåãiçiíåí áiðiíøi ñàòû áîéûíøà ғана ãèäðîëèçäåíåäi.

Ñîíûìåí, êүøòi íåãiç áåí әëñiç қûøқûëäан түзілген òұçäàð ãèäðîëèçäåíãåíäå ñóòåê èîíäàðû қûøқûë қàëäûғûìåí áåðiê қîñûëàäû, àë ãèäðîêñèä èîíäàðû êөáåéiï åðiòiíäiãå ñiëòiëiê қàñèåò áåðåäi >7).

2. Әëñiç íåãiçäåð ìåí êүøòi қûøқûëäàí òүçiëãåí òұçäàðдың гидролизі.

Àëþìèíèé õëîðèäi әëñiç негіз – àëþìèíèé ãèäðîêñèäi ìåí êүøòi қышқыл – òұç қûøқûëûíàí òүçiëãåí. Әëñiç íåãiçäiң қàëäûғû ñóäың ãèäðîêñèä èîíûí өçiíå áåðiê қîñûï àëàäû, àë ñóòåê èîíäàðû åðiòiíäiãå қûøқûëäûқ қàñèåò áåðåäi:

íåìåñå

èîíû æәíå қîñûëûñòàðûíà қàðàғàíäà òұðàқòû áîëғàíäûқòàí òұç ãèäðîëèçiíiң åêiíøi æәíå үøiíøi ñàòûñû өòå àç ìөëøåðäå æүðåäi.

Ñîíûìåí, әëñiç íåãiç áåí êүøòi қûøқûëäàí òүçiëãåí òұç ãèäðîëèçäåнãенде ìåòàëë êàòèîíû ãèäðîêñèä èîíäàðûí өçiíå áåðiê қîñûï àëàäû, àë ñóòåê èîíäàðû ñóäàí áîñàíûï øûғûï åðiòiíäiãå қûøқûëäûқ қàñèåò áåðåäi <7).

3. Әëñiç íåãiç áåí әëñiç қûøқûëäàí òүçiëãåí òұçдың гидролизі. Ìûñàë ðåòiíäå àììîíèé àöåòàòûíûң ãèäðîëèçдену òåңäåóií æàçûï êөðñåòóãå áîëàäû:

Áұë ðåàêöèÿäà òұç èîíäàðû ñóòåê èîíäàðûìåí äå, ãèäðîêñèä èîíäàðûìåí äå áàéëàíûñàòûíäûқòàí åðiòiíäi áåéòàðàï îðòà êөðñåòåäi .

4. Êүøòi íåãiç áåí êүøòi қûøқûëäàí òүçiëãåí òұçäàð. Ìûñàë ðåòiíäå òұçäàðûí êåëòiðóãå áîëàäû. Áұë òұçäàðäûң åðiòiíäiëåði áåéòàðàï îðòà êөðñåòåäi . Îíûң ñåáåái êөðñåòiëãåí òұçäàðäûң èîíäàðû ñó èîíäàðûìåí әðåêåòòåñïåéòiíäiêòåí åðiòiíäiäåãi ñóòåê æәíå ãèäðîêñèä èîíäàðû өçãåðiññiç қàëàäû. Áұғàí êөç æåòêiçó үøií íàòðèé íèòðàòûíûң ãèäðîëèçií æàçûï êөðñåòóãå áîëàäû.

Òåңäåóäiң åêi æàғûíäàғû áîñ èîíäàðäû қûñқàðòñàқ ñóäûң ûäûðàó òåңäåói êåëiï øûғàäû:

Áұë òåңäåóëåð åðiòiíäiäå ñóòåê ïåí ãèäðîêñèä èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿëàðû өçàðà òåң åêåíií æәíå êүøòi íåãiçäåð ìåí êүøòi қûøқûëäàðäàí òүçiëãåí òұçäàð ãèäðîëèçäåíáåéòiíií êөðñåòåäi.

Ñóäûң ýëåêòðîëèòòiê äèññîöèàöèÿñû. Ñóòåêòiê êөðñåòêiø (ðÍ)

Ñó әëñiç ýëåêòðîëèò áîëғàíäûқòàí өòå àç ìөëøåðäå ñóòåê æәíå ãèäðîêñèä èîíäàðûíà ûäûðàéäû:

Ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû åðiòiíäiíiң қûøқûëäûғûí, àë ãèäðîêñèä èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû ñiëòiëiãií êөðñåòåäi.

Ñóòåê æәíå ãèäðîêñèä èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿëàðûíûң êөáåéòiíäiñi òàçà ñó үøií äå æәíå åðiòiíäi үøií äå òұðàқòû áîëàäû. Îíû ñóäûң èîíäûқ êөáåéòiíäiñi äåп атаéäы æәíå ñàí æàғûíàí 22⁰Ñ-òà 10^-14 òåң áîëàäû:

Ê=

Áұë òåңäåóäi ïàéäàëàíûï ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû áåëãiëi áîëñà, ãèäðîêñèä иондарының êîíöåíòðàöèÿñûí, àë ãèäðîêñèä иондарының êîíöåíòðàöèÿñû áåëãiëi áîëñà, ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñûí òàáóғà áîëàäû.

Ìûñàëû, åðiòiíäiäåãi ãèäðîêñèä èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû 10^-9 ìîëü/ë áîëñà, онда ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñûí áûëàé òàáàäû:

ìîëü/ë.

Áiðàқ òåðiñ äәðåæåëi ñàíäàðäû ïàéäàëàíó қîëàéñûç. Ñîíäûқòàí åðiòiíäiíiң қûøқûëäûғûí íåìåñå ñiëòiëiãií àíûқòàó үøií ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñûí ñóòåêòiê êөðñåòêiø àðқûëû áåëãiëåéäi.

Ñóòåê èîíäàðû êîíöåíòðàöèÿñûíûң òåðiñ òàңáàìåí àëûíғàí îíäûқ ëîãàðèôìií ñóòåêòiê êөðñåòêiø äåп атайды æәíå îíû ðÍ деп áåëãiëåéäi:

Åãåð åðiòiíäiäåãi ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû ([H⁺]) 10^-4 áîëñà, онда ñóòåêòiê êөðñåòêiø (pH) 4-ке òåң болады:

Ñóòåêòiê êөðñåòêiø àðқûëû åðiòiíдiíiң îðòàñûí áûëàé áåëãiëåéäi.

Áåéòàðàï îðòàäà

Қûøқûëäûқ îðòàäà <7

Ñiëòiëiê îðòàäà >7

Åðiòiíäiëåðäiң ñóòåêòiк êөðñåòêiøií әð òүðëi èíäèêàòîðäûң êөìåãiìåí àíûқòàуға болады. Èíäèêàòîð äåãåíiìiç ñóòåê íåìåñå ãèäðîêñèä èîíäàðûíûң әñåðiíåí òүñií өçãåðòåòií îðãàíèêàëûқ çàò. Индикаторларға ôåíîëôòàëåèí, ìåòèëîðàíæ (метилқызғылтсары) æәíå ëàêìóñ æàòàäû. Õèìèÿëûқ òәæiðèáåлåр жүргізу барысында, әñiðåñå, ëàêìóñты êөï қîëäàíàäû. Ëàêìóñ индикаторы қûøқûëäûқ îðòàäà қûçûë òүñêå, ñiëiòiëiê îðòàäà êөê òүñêå áîÿëàäû.

4. Бақылау сұрақтары:

1. Электролиттердің сулы ерітінділері.

2. Күшті электролиттер теориясы. Иондық атмосфера. Белсенділік.

3. Тұздар гидролизі.

4. Судың электролиттік диссоциациясы. Ортаның сутектік көрсеткіші.

5. Қышқылдар және негіздер теориясы.

5. Тест тапсырмалары:

1. Қандай заттар электролиттер деп аталады?

1) ерітінді бетіндегі қаныққан бу қысымын төмендететін заттар

2) еріген немесе балқыған күйінде иондарға ыдырамайтын заттар

3) еріген немесе балқыған күйінде электр тогын өткізетін заттар

4) Рауль, Вант-Гофф заңдарына бағынатын заттар

5) электролиз процесін жылдамдататын заттар

2. Электролиттік диссоциация дегеніміз:

1) тұз ерітіндісінің электр тоғының әсерінен ыдырауы

2) оң зарядталған иондардың катодқа, теріс зарядталған иондардың анодқа бағытталуы

3) электр тоғының әсерінен жүретін тотығу-тотықсыздану процесі

4) электролиттердің еріген немесе балқыған күйінде иондарға ыдырауы

Поиск по сайту: