ÀâòîÀâòîìàòèçàöèÿÀðõèòåêòóðàÀñòðîíîìèÿÀóäèòÁèîëîãèÿÁóõãàëòåðèÿÂîåííîå äåëîÃåíåòèêàÃåîãðàôèÿÃåîëîãèÿÃîñóäàðñòâîÄîìÄðóãîåÆóðíàëèñòèêà è ÑÌÈÈçîáðåòàòåëüñòâîÈíîñòðàííûå ÿçûêèÈíôîðìàòèêàÈñêóññòâîÈñòîðèÿÊîìïüþòåðûÊóëèíàðèÿÊóëüòóðàËåêñèêîëîãèÿËèòåðàòóðàËîãèêàÌàðêåòèíãÌàòåìàòèêàÌàøèíîñòðîåíèåÌåäèöèíàÌåíåäæìåíòÌåòàëëû è ÑâàðêàÌåõàíèêàÌóçûêàÍàñåëåíèåÎáðàçîâàíèåÎõðàíà áåçîïàñíîñòè æèçíèÎõðàíà ÒðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏðèáîðîñòðîåíèåÏðîãðàììèðîâàíèåÏðîèçâîäñòâîÏðîìûøëåííîñòüÏñèõîëîãèÿÐàäèîÐåãèëèÿÑâÿçüÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòàíäàðòèçàöèÿÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèèÒîðãîâëÿÒóðèçìÔèçèêàÔèçèîëîãèÿÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿÕîçÿéñòâîÖåííîîáðàçîâàíèå×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìåòðèêàÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêàÞðèñïóíäåíêöèÿ

ҲͲ ÇÀÁÓÒÈÕ ÏÐÅÄʲ 4 ñòðàíèöà

×èòàéòå òàêæå:
  1. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 1 ñòðàíèöà
  2. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 10 ñòðàíèöà
  3. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 11 ñòðàíèöà
  4. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 12 ñòðàíèöà
  5. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 13 ñòðàíèöà
  6. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 14 ñòðàíèöà
  7. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 15 ñòðàíèöà
  8. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 16 ñòðàíèöà
  9. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 17 ñòðàíèöà
  10. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 18 ñòðàíèöà
  11. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 19 ñòðàíèöà
  12. E. Ðåºñòðàö³¿ çì³í âîëîãîñò³ ïîâ³òðÿ. 2 ñòðàíèöà

—Ìàìà, òàêè õî÷å íàéá³ëüøå ÷åðåç òåáå éòè, — ñêàçàëà Àííà, à â³ä-: òàê äîäàëà: — À ìîæå, é ÷åðåç Ñàâó, àáè ïîêèíóâ Ðàõ³ðó...

Òóò Ìèõàéëî ï³äâ³â æóðëèâî áðîâè âãîðó. ^

—Îé, òîé Ñàâà, òîé Ñàâà, — ñêàçàâ â³í ïðîòÿæíî, — â³í ìåí³ íå ïî-³ äîáàºòüñÿ! Ç îäíîãî áîêó, í³áè ïðèïàäຠâæå äî çåìë³, áåðåòüñÿ äî ðî6î< òè é äî âñüîãî, ÿê êàæå ìåí³ òàòî, à ç äðóãîãî, îáõîäèòüñÿ ç íàìè, ÿê ç³ ñâî¿ìè âîðîãàìè. Ñå âæå ãð³õ íèì òàê ïðàâèòü. Ãð³õ, êàæó òîá³. Â÷îðà^ ââå÷³ð òðàêòóþ ³ éîãî ñâî¿ì òþòþíîì, êàæó éîìó ïî-äîáðîìó, ÿê ÿëîñÿ^ «Áðàòå, — êàæó, — Ñàâî, ÿê ñòî¿òü ð³÷ ³ç Ðàõ³ðîþ? ³ä÷åïèâñÿ âæå òè â³ä òî¿ ãàäþêè?» ß ñå ñêàçàâ éîìó, ÿê êàæå áðàò äî áðàòà, êàìðàò äî$ êàìðàòà, à â³í ïîäèâèâñÿ íà ìåíå, òà òàê óæå, çíàºø, ïîãàíî. Éîãî î÷³; ïîçåëåí³ëè é çàñâ³òèëèñÿ, ÿê îòñ³ òâî¿ ñð³áí³ ö³òêè íà øè¿. ³äòàê çáèâ³ êóëàê, ñêðèâèâ ðîò, ÿê ñîáàêà, êîëè õî÷å íåñïîä³âàíî íà ÷îëîâ³êó íàïàñòè, é çîéêíóâ: «Ìîé, ìîé, ìîé! Íå ÷³ïàéòå âè ìåíå, ëþäè äîáð³¿*^ òà é óâàëèâ ñîá³ êóëàêîì ïî êîë³í³... Ïî òèõ ñëîâàõ ìàâ ÿ âæå äîñòà. ß âèä³â, ùî âîíà ö³äèòü éîãî êðîâ äàë³. Òî îïèðèöÿ ÿêàñü. ² ùî ñå ãð³õ, ùî â³í çà íåþ ïðîïàäàº, éîìó é äî ãîëîâè íå ïðèõîäèòü. ß éîìó íå^ êàçàâ á³ëüøå í³÷îãî, áî íå õî÷ó ç íèì ïî-ëèõîìó ðîçõîäèòèñÿ. À øÈ äðóãå, çíàþ, ùî ÿê â³í ï³äå äî â³éñüêà, òî ñàì ïîêèíå ¿¿. Òàì ïðèéäå â³í^ óæå ñàì äî ðîçóìó. Äîáðå, ùî âçÿâñÿ áîäàé äî ðîáîòè. ß áîÿâñÿ, ùÙ â³í ðîçâîëî÷èòüñÿ çîâñ³ì, ÿê ÿ ï³äó ç äîìó. Âîíà ìóñèëà éîìó ìàòðè^ ãóí³â äàòè àáî âèðîáèëà ùîñü ³íøå, ùî â³í óçÿâñÿ òàê äóæå çà íåêé Òà é ùå ãàäàþ ÿ ñîá³, ùî êîëè ïîâåðíó ç ìàíåâð³â, òî ïîáàëàêàþ ç íåòà ñàì. Áóäó âèä³òè, ùî âîíà ìåí³ ñêàæå. Õëîïåöü çìàðíóâàâñÿ ç íå¿ø ö³ëêîì. Çäó𳺠ùå. ²

—Âîíà é íà ìåíå íåäîáðà! — îá³çâàëàñÿ Àííà. — ³ä ÷àñó, ÿê âèä$² ëà, ùî ÿ ïàðó ðàç³â ãîâîðèëà ç òâîºþ ìàìîþ. Ðàç, ÿê ÿ ïåðåõîäèëè ïîïðè ¿õ õàòè, ùîá çàéòè äî Äîìí³êè, êðèêíóëà çà ìíîþ: «Ëè-çóí-êಲ² À ÿê ÿ îãëÿíóëàñÿ é õîò³ëà ¿é ùîñü â³äïîâ³ñòè, ñõîâàëàñÿ áîðçî ç³ ïàðêàí, ³ ÿ çàçäð³ëà ëèøå ¿¿ ÷îðíå ðîçïàòëàíå âîëîññÿ. |

— Ëèøè á³äó, íåõàé ùåçຠâ³ä òåáå! — ðàäèâ ñïîê³éíî õëîïåöù
ñïëþíóâøè äàëåêî â³ä ñåáå. — Íåìà ç êèì ãîâîðèòè! 1

Íåìà! — â³äïîâ³ëà âîíà ñëóõíÿíî. Ë|
Ãîâîðèëè ùå äîâãî, ðàäèëèñÿ, àáè íå êàçàòè òåïåð ùå í³÷îãî í³ òàòé³

â³, í³ ìàì³ ïðî òå, ùî õîòÿòü ïîáðàòèñÿ çà ð³ê-ï³âòîðà, ÿê â³í ïîâåðíå. ß

— Âæå ìîâ÷³ì ³ äàë³, ÿê ìîâ÷àëè äîñ³! — ðàäèâ â³í. — Ìàìà ðîçïî
â³ñòü ïðî âñå Äîìí³ö³, Äîìí³êà ñåëó, à ñå ïñóº ùàñòÿ. Íåäîáðå ïð
ùîñü íàïåðåä ãîâîðèòè. ß ñàì çíàþ, ùî íåäîáðå! ³

268 ³


Ïðè ðîçëóö³ íàêàçóâàâ:

— Òðèìàéñÿ âæå îäíîãî ì³ñöÿ, îòóò, àáè ÿ ìàâ óæå îäíó ñòåæêó äî
òåáå. ßê ïðèéäó êîëè, àáè ÿ íå øóêàâ òåáå ùîðàç äå³íäå. Çíàºø, ó ìå­
íå íåáàãàòî ÷àñó!

À âîíà ñêàçàëà ïîâàæíî, ùî «äîáðå».

Îêðåìî ñêàçàâ ùå ¿é ãîëîñ áåç ¿¿ ñâ³äîìîñò³: «×îìó í³? ³í íà òå, àáè õîò³â, à âîíà íà òå, àáè õîò³ëà òîãî, ùî â³í õî÷å!»

×îìóñü ìàëî òàê áóòè, Áîã çíàº! Âæå çäàâíà... çäàâíà... çäàâíà âæå... Ñàìà ïðèðîäà çáëèçèëà ¿õ äî ñåáå. Ñèëüíà, òàºìíè÷à ó ñâî¿õ ä³ëàõ, çà­êèíóëà ñ³òü íà îáî¿õ, óñòðî¿âøè ñîá³ ç íèõ ñâî¿õ ïèøíèõ àâòîìàò³â, ùî éøëè íàñë³ïî çà ¿¿ íåçãëèáèìèìè ïðèêàçàìè,òóëÿ÷èñÿ ³íñòèíêòèâíî äî ñåáå, äîïîâíþþ÷è îäíå îäíîãî, ìîâ çåìëÿ ç ðîñòèíîþ, â ìð³ÿõ ïðî ÿêåñü ùàñòÿ, íå áà÷à÷è ¿¿ ðóõó é óñì³õó íàäàëüøå... (.,.)

XIV

Ìèíóâ ð³ê. Óñå áóëî òàê ñàìî — Ôåäîð÷óêè ïðàöþâàëè á³ëÿ çåìë³, íà ñâÿ­òà î÷³êóâàëè ñèíà é ïåðåæèâàëè òà ïëàêàëè çà íèì. ßêîñü íà ìàíåâðàõ ó ñïå­êó á³ëÿ êðèíèö³ Ìèõàéëî âèïàäêîâî øòîâõíóâ ëåéòåíàíòà, ³ òîé òàê ïîáèâ ïà­ðóáêà, ùî íå ìîæíà áóëî é ï³çíàòè.

Àííà ï³øëà íà ïðîùó é äóæå ùèðî ìîëèëàñÿ. Ëþäè õâàëèëè — ÿêà ïîáîæíà, à ïîò³ì âèÿâèëîñÿ, ùî ìຠãð³õ — îò-îò ñòàíå ìàò³ð'þ. Óñ³ äèâóâàëèñÿ, ìàòè é áðàò ëþòóâàëè, àëå íå ä³çíàëèñÿ, õòî áàòüêî ìàéáóòíüî¿ äèòèíè. Òîä³ âèãíàëè ç äîìó. Îñê³ëüêè íå áóëî â íå¿ òîâàðèøîê, òî ïðèéíÿëà ¿¿ ïðèõèëüíà äî íå¿ Äîþÿ é ïîîá³öÿëà íå êèäàòè â òÿæê³é ãîäèí³.

Àííà ïàñëà õóäîáó, øèëà é ÷åêàëà Ìèõàéëà, ÿêèé âèð³øèâ, ùî ñêàæå áàòüêàì ïðî îäðóæåííÿ íà äåíü ñâîãî ïàòðîíà — ñâÿòîãî Ìèõàéëà.

(...) Ç ÷èãàþ÷èì ïîãëÿäîì ó ÷îðíèõ áëèñêó÷èõ î÷àõ íàäõîäèëà ìî­ëîäà ä³â÷èíà, ìîâ ê³òêà, áåçøåëåñíî äî ñèäÿ÷î¿ íàä øèòâîì ïîõèëåíî¿ Àííè. Àííà â³ä÷óâàëà ÷èìðàç á³ëüøå áëèçüê³ñòü íàäõîäÿ÷î¿, îäíà÷å óäàâàëà, íåìîâáè íå áà÷èëà ¿¿. ¿¿ ãí³âàëî ñå, ùî áóäå ïðèíåâîëåíà ãîâî­ðèòè ç îí òîþ, ÿê ¿¿ íàçèâàâ Ìèõàéëî, ìîëîäîþ «â³äüìîþ», â³äïîâ³äàòè íà âñÿê³ ¿¿ äîïèòè; âîíà æ áóëà ñëàâíà ç ñâ õèòðîñò³ ³ âèòðèâàëîñò³ ó âèãð³áóâàíí³ âñÿêèõ íîâèí. Îïèíèëàñÿ âðåøò³ êîëî íå¿.

—Áîæå ïîìàãàé, Àííî! — ïðîìîâèëà ï³äõë³áíèì ãîëîñîì.

—Äÿêóâàòü! — â³äïîâ³ëà Àííà. — Êóäè äîðîãà?

—Äî ªëèñàâåòêè Îíóôð³éîâî¿. Ìàþ ïðèíåñòè ñîá³ âç³ðåöü äî ´åð­äàíó, ùî õî÷ó âèñèëÿòè íà õðàì. À ùî òè ðîáèø?

Àííà ïî÷óëàñÿ â äóø³ âðàæåíîþ òèêàííÿì íåñèìïàòè÷íî¿ ä³â÷èíè. Âîíè áóëè âïðàâä³ â îäíàêîâ³ì â³ö³, àëå ùî Ðàõ³ðà âçàãàë³ íå ò³øèëàñÿ äîáðîþ ñëàâîþ ³ çâèêëà áóëà ÷óòè ïðî íå¿ ëèøå ëåãêîâàæí³ ñëîâà, òàê òå­ïåð ïîäðàçíèëà ¿¿ ³íòèìí³ñòü, ùî ìóñèëà â³äïîâ³ñòè ¿é äîâîë³ ñåðäèòî:

— Ðîáëþ òå, ùî âèäèø!


 

—Øèºø âåñ³ëüíó ñîðî÷êó? — ñêàçàëà ç ëåãêèì ãëóìîì, òàêîæ óæå ïîäðàçíåíà, í³áè ïðèòàêóþ÷è ñâî¿ì ñëîâàì, Ðàõ³ðà.

—Ìîæå, é âåñ³ëüíó! — â³äïîâ³ëà Àííà êîðîòêî.

Ðàõ³ðà ïîìîâ÷àëà õâèëèíó. ³äòàê êèíóëàñÿ äî ³íøî¿ òàêòèêè. ϳä­íÿëà îäíó íîãó âïåðåä ñåáå ³ ïîãëÿíóëà íà íå¿ æóðëèâî.

—Ïåðåñêàêóþ÷è îí òîé øàíåöü, ÿ òàê ðîçäåðëà ñîá³ íîãó íà òåðí³, ùî ëåäâå ìîæó äàë³ éòè. Ìóøó òðîõè ñ³ñòè! — ñêàçàëà â çîâñ³ì ³íø³é ìîäóëÿö³¿ ãîëîñó.

—ѳäàé¿ — ïðîáóðêîò³ëà Àííà, îêèíóâøè ¿¿ çáîêó ïîõìóðèì ïîãëÿ­äîì. ³ä÷óëà. Òåïåð ëèøå ñàìà ö³êàâ³ñòü ïðèêóâàëà ¿¿ á³ëÿ íå¿.

Ðàõ³ðà óñ³ëà é äèâèëàñÿ ÿêèéñü ÷àñ ìîâ÷êè, ÿê Àííà òî âïèõàëà, òî âèòÿãàëà ãîëêó â ïîëîòíî.

—Äëÿ êîãî îöÿ ñîðî÷êà? Ñå ìóæåñüêà?

—Òàê.

— Ñå òîíêå ïîëîòíî! Ç òàêîãî øèþòüñÿ âåñ³ëüí³ ñîðî÷êè!
Àííà íå îáçèâàëàñÿ.

— ß òîá³ âñüîãî äîáðà ç äóø³ ðàäà, Àííî, — òÿãíóëà âîíà æèâî äà­
ë³, — òè ìàºø âåëèêó ãðèçîòó! Êîëè òâîº âåñ³ëëÿ?

Àííà ïî÷åðâîí³ëà.

— Êîëè ì³é ìèëèé çàõî÷å! — â³äïîâ³ëà çì³øàíà.

—À æ³íêè â ñåë³ ãîìîíÿòü, ùî â³í óæå òåáå ïîêèíóâ ³ ìຠäðóãó! Àííèí ãîëîñ çàäðèæàâ.

—Òàê! Õòî æ ñå êàæå?

— Îäíà æ³íêà êàçàëà ìåí³! Òàê êàçàëà: «ßêáè Àííà áóëà ðîçóìíà òà
íå çàòàþâàëà âñüîãî, òî â³í áóâ áè ¿¿ ìóñèâ óçÿòè, à òàê âîíà ìîâ÷èòü;
ÿêáè áîÿëàñÿ ñâîéîãî ïðàâà, òèì ÷àñîì â³í ñîá³ äðóãó íàéøîâ, à ç íå¿
ëèøå äçâîíè ïóñòèâ. Õòî ¿¿ â³çüìå ç äèòèíîþ? Õòî ñõî÷å ÷óæó äèòèíó
ãîäóâàòè? Çà ÿêå ïðàâî, çà ÿêèé äîâã?» Îò òàê êàçàëà òà æ³íêà.

Àííà çàäðèæàëà ç æàëþ é îáèäè.

—Òà âæå âîíà ïîáà÷èòü, õòî òàêèé ìåíå â³çüìå! — â³äïîâ³ëà, ãëè­áîêî çâîðóøåíà. — Íåõàé íå æóðèòüñÿ ìíîþ! ß âæå ñîá³ äàì ðàäó; íåõàé äðóã³ ñåáå ïèëüíóþòü!

—Ñå ³ ÿ ¿é ñêàçàëà, — òÿãëà Ðàõ³ðà ãëàäêî äàë³, — àëå âîíà ùå äîëî÷: æèëà: «Àííà, — êàæå, — ðîáèòü ñîðîì ³ õëîïöÿì, áî â íàøå ñåëî ïðè*? õîäÿòü ëþäè ³ç ñóñ³äí³õ ñ³ë ó ñâàòè, òà ùî ñîá³ ïîäóìàþòü? Ñêàæóòü,* ùî ó íàñ òàê³ õëîïö³, ùî çáàâëÿþòü ä³â÷àò, à â³äòàê íà ñì³õ ¿õ ïóñêà÷ þòü. Íå ïðèéìóòü ó ñâîº ñåëî. Âñå ñâàòàâ êîæäèé ä³â÷èíó, ÿê òàêå ëó÷àëîñÿ. Êîæäèé ³øîâ äî ïàíîòöÿ, ïîêàÿâñÿ, ïàíîòåöü íàñâàðèëè ³ çâ³í÷àëè, à òóò? Ñîðîì, òà é ñîðîì!»

Ðàõ³ðà âï'ÿëèëà ñâî¿ áëèñêó÷³ î÷³ âèãðåáóùå â ëèöå ïðîòèâíèö³ Ö
ïîìîâ÷àâøè õâèëèíó, äîäàëà: ^

— À â³äòàê ùå ñêàçàëà: «ß á áóëà â³ä Àííè âñüîãî íàä³ÿëàñÿ, àëãà
âæå òàêîãî ñòèäó ìàì³ ³ áðàòîâ³ íàðîáèòè, äå áðàò õî÷å â ïîðÿäíîïÿ
´àçäè çàñâàòàòè äî÷êó, òî, àíó, äå ³ õòî òàêå ÷óâ? Òåïåð íåõàé ³äå äâ³
æèä³â íà ñëóæáó!»?

270 ' ²


Òóò Àííà ï³äíÿëà ãîëîâó. Áóëà ö³ëêîì á³ëà. ¿¿ î÷³ ñòåìí³ëè àæ â÷îðíå, ³ íåñêàçàííà ïîãîðäà ³ íåíàâèñòü ïðîáèëèñÿ â íèõ.

— Òè² — ïðîñèëà âîíà. — ×îãî òè ïðèéøëà ñþäè é ï³ä'¿äàºø ìåíå
òâî¿ìè ìåëüäóíêàìè? ²äè ñîá³ ãåòü, çâ³äêè ïðèéøëà, ³ íå ë³çü ìåí³ â
î÷³! ß òîá³ íå îïîâ³äàþ, ùî ëþäè ïðî òåáå ðîçêàçóþòü!

Ðàõ³ðà ç³ðâàëàñÿ ìèòòþ íà ð³âí³ íîãè. Âèòð³ùèâøè ñâî¿ êðóãë³ î÷³ øèðîêî íà Àííó, ìîâ÷àëà õâèëèíêó... Òà ëèøå íåäîâãó õâèëèíêó.  ñë³äóþ÷³ì óæå ìîìåíò³ óðâàëàñÿ íèòêà ¿¿ òåðïåëèâîñò³ ³ ÷èñòî ãðà­äîì ïîñèïàëîñÿ ¿é ç óñò:

—Òè... òè... òè çíàºø, ùî ëþäè ïðî ìåíå ðîçêàçóþòü? Òè, ùî â òåáå øê³ðà íà ïëå÷àõ ñàìèìè ñèíöÿìè âêðèòà, òè, ùî çàâòðà áóäåø ìèëîñ­òèí³ â³ä ëþäåé ïðîñèòè? Òè çíàºø, ùî ëþäè ïðî ìåíå ðîçêàçóþòü? Àã³é íà òâîþ ãîëîâó, ùî òàêå çíàºø? Àíó, êàæè çàðàç, íàé ïî÷óþ! — êëèêíóëà áåç â³ääèõó ç íåïîáîðêàíèìè ðóõàìè. — Ëèøå íå áðåøè, ÿê ²âîí³÷èíà Ñîéêà êîëî áóðäåÿ, à êàæè ïðàâäó!

—Õî÷åø çíàòè ùî? — â³äïîâ³ëà âæå é ñîá³ ðîç'ÿðåíà Àííà. — Çàðàç òîá³ ñêàæó. Òè, êàæóòü, òàêà çëîä³éêà, ÿê òâ³é òàòî, ³ íå ñòðàøíî òîá³ ïåðåä æîäíèì ãð³õîì, ÿê éîìó. Òè äàëà Ñàâ³ ìàòðèãóí³â òà é ðîçâîëî­÷èëà éîãî çà ñîáîþ, ÿê òåëÿ íà ìîòóçêó, ùî â³í íå ñëóõàº í³ òàòà, í³ ìà­ìè, í³ í³êîãî. Òàê. Òè ãàäàºø, ùî ïðî ñå í³õòî íå çíàº? Ãà? Òè ãàäàºø, ùî â³í òåáå çàñâàòຠ³ òè áóäåø ðîçâîäèòèñÿ íà ²âîí³êîâèõ ´ðóíòàõ? Çàðàç-òàêè! — ðîçñì³ÿëàñÿ âîíà íà ö³ëå ãîðëî, ïîòðÿñàþ÷è ãîëîâîþ â ÿê³éñü ðîçáóðõàí³é áóòíîñò³. — Íà ñå ïî÷åêàºø òè ùå òðîõè³ Òàêèõ ´àçäèíü, ÿê òè, ²âîí³êà íà ñâî¿õ ´ðóíòàõ íå ïîòð³áóº! Çëîä³éñüêèõ íå­â³ñòîê òà ÷àð³âíèöü â³í íå ïîòð³áóº, íà òå ìîæåø ñïóñòèòèñÿ. ² í³÷îãî òîá³ íå ïîìîæå, àí³ òâîÿ ìàòðèãóíà, àí³ òâî¿ ð³çí³ âîðîæáèòñòâà, à ìå­íå íå ìàºø øïèãàòè, áî òîá³ äî â³í÷àííÿ òàêîæ íå â³ëüíî â³íêà áðàòè, ñå âñ³ çíàþòü, à Ñàâà òåáå íå çàñâàòàº! Âïðî÷³ì...

Âîíà õîò³ëà ùå ùîñü äîêàçàòè, òà Ðàõ³ðà îïèíèëàñÿ âæå áëèçüêî íå¿, â³äñàïóþ÷è øèðîêî âèïíÿòèìè ãðóäüìè. Âîíà âçÿëàñÿ ïîï³ä áîêè ³ êðè÷àëà:

—Òî â³í òåáå çàñâàòàº, ãà?

—Ìåíå í³, àëå é òåáå í³. ²âîí³êà ³ Ìàð³ÿ í³êîëè íà òå íå äîçâîëÿòü! ß çíàþ! — êëèêíóëà Àííà äðèæà÷èì ãîëîñîì ³ç ö³ëêîâèòî çáë³äí³ëèì ëèöåì.

Ñå áóëî íàéã³ðøå, ÷èì ìîæíà áóëî âðàçèòè Ðàõ³ðó, ³ ïåðåä ÷èì æà­õàëàñÿ, ìîâ ïåðåä ¿äîâèòèì øïèãàííÿì ãîëêè. ¿¿ î÷³ çà³ñêðèëèñÿ íåäîáðå, îäíà÷å é âîíà ðîçðåãîòàëàñÿ, ÿê ïåðåä õâèëåþ Àííà, íà ö³ëå ãîðëî.

— Ìåíå Ñàâà íå çàñâàòàº, êàæåø, — ñïèòàëà âîíà, — ³ òè ñå çíàºø?
³í òîá³ êàçàâ? Ìîæåø çàáîæèòèñÿ? À õòî ï³øëå äî òåáå ñâàò³â, òè,
ïîêîéîâà íà ëàñö³, êîëè òè òàê óñå äîáðå çíàºø? Êîòðèé ç áàãàöüêèõ
ñèí³â? ×è, ìîæå, ñîá³ âèáåðåø, êîòðîãî ñõî÷åø? ¿õ ó òåáå ñò³ëüêè, ùî
ïåðñòåí³â ó áàãà÷êè íà ïàëüöÿõ. À ìîæå, òè âæå âèáðàëà òà çàáóëà, ÿê
éîãî íà ³ì'ÿ îõðåñòèëè, òà é ÷åðåç òå ëèøèøñÿ ç ñèâîþ êîñîþ? Ìîæå,


ñå ñòàðèé Ïåòðî, ùî ñèäèòü ó ñâ ñåñòðè íà ëàñö³, ÿê òè òåïåð, à ìî^ æå, ñå Ñàâà òåáå â³çüìå, ÿê íå ìåíå? Ãà? Àáî, ìîæå, â³çüìåø éîãî áðà-Ìèõàéëà? ³í áóäå, ìîæå, êîëèñü äâ³ðíèêîì, õâàëèâñÿ ðàç ïå Ñàâîþ, òî é òè áóäåø ïîïðè íüîãî ïàí³ äâ³ðíè÷êà. Ñòàðèé ²âîí³êà Ìàð³ÿ â³ä÷èíÿòü äâåð³ çàçäàëåã³äü ïåðåä òîáîþ, àéâ êóìè ìîæåø çàïðîñèòè... — ³, íå äîê³í÷èâøè ðå÷åííÿ, ðîçðåãîòàëàñÿ íàíîâî íà ä³ë ãîðëî.

Íà îñòàíí³ ñëîâà Àííà ñõîïèëàñÿ íà ð³âí³ íîãè, ìîâ íà ïðóæèí Âèñîêà é îáóðåíà, ñòàíóëà ïåðåä ìîëîäîþ öèãàíêîþ, ïîãðîçèâøè äèêî ï'ÿñòóêîì.

— Àÿ; àÿ, àáè-ñü çíàëà! ß âèáåðó ñîá³ Ìèõàéëà, àáè-ñü çíàëà!
ïðîö³äèëà á³ëèìè óñòàìè é ïîãàñëèì ãîëîñîì. — À çàêè â³í ñòà
äâ³ðíèêîì ³ â³ää³ëèòüòîá³ òâîþ ïàðòèêó, ÿ òîá³ ¿¿ äàì â³ä ñåáå.

Ðîçìàõíóëàñü ðóêîþ, à ñÿ ñïèíèëàñÿ íà ñìàãëÿâ³ì ëèö³ ìîëîä
ä³â÷èíè, ³ ãîëîñíèé â³äëÿñê ï³øîâ âîçäóõîì. '*

Ðàõ³ðà êèíóëàñü, ìîâ ñïðàâä³øíÿ òèãðèöÿ, ç îáîìà ðóêàìè í Àííó. Îäíà÷å Àííà, äî êðàéíîñò³ ðîçäðàçíåíà ³ çâîðóøåíà, òðóòèëà ìàéæå ç ìóæåñüêîþ ñèëîþ â ãðóäè ³ òàê íåñïîä³âàíî, ùî ä³â÷èíà ïî, ëàñÿ î ê³ëüêà êðîê³â íàçàä.

— À ÿê Ìèõàéëî áóäå äâ³ðíèêîì, — êëèêíóëà áåççâó÷íèì ãîë
ñîì, — à ÿ éîãî ´àçäèíÿ, òî â³í âèæåíå òàêèõ âîðîæîê ³ â³äüì³â ³ç ñåë³
ÿê òè! Òàê! Òåïåð óæå çíàºø, ùî õîò³ëà çíàòè, ³ ðàäóéñÿ, ÿê õî÷å
Òåïåð óæå ìîæåø ñîá³ éòè! Âæå ä³ñòàëà ñâîþ ïàðòèêó, ïî ÿêó ïðèéøë;

Ñêàçàâøè ñå, ç³áðàëà æèâî ñâîº øèòâî ³ çâåðíóëàñÿ çà òîâàðîì, ù ïàñó÷èñÿ, â³ääàëèâñÿ òðîõè â³ä äàâíüîãî ì³ñöÿ.

Ðàõ³ðà íå ï³øëà çà íåþ.

Âîíà áîÿëàñÿ òî¿ ðîç'þøåíî¿ ïîñòàò³ é òèõ ñèëüíèõ ï'ÿñòóê³â, ÿê ñèëó ùîéíî ñï³çíàëà.

Îñòàëàñÿ íà ì³ñö³, ìèíàþ÷èñÿ ç ãí³âó é îáóðåííÿ, çàòèñêàþ÷è ð
ïî ðàç ï'ÿñòóêè, ïîãðîæóþ÷è íèìè òà âèêëèêóþ÷è ãîëîñíî áðóòàëüí³
ãðóá³ ³ îáèäëèâ³ ñëîâà. [ ³

— ×åêàé, ÷åêàé! — ê³í÷èëà êîæäå íîâå ðå÷åííÿ çíåâàãè ÿêèìñ³|
ñï³âó÷èì ãîëîñîì. — Ïîïàì'ÿòàºø òè ùå îöå! Ïîïàì'ÿòàºø òè ùå, õòѲ
òàêà Ðàõ³ðà òà é êîãî òè ïîëè÷íèêîì ïî÷àñòóâàëà] Òåïåð ÿ òåáå çíàþ]
÷åêàé, òåïåð âèä³òèìåìî, õòî ï³äå ç ñåëà, òà é ùå äî òîãî ç òîðáàì«|
Õòî ñâîþ ïàðòèêó ä³ñòàíå! ×å-êàé! ×å-êàé!

Òàê âèãðîæóâàëà äîâãî ð³çíèìè ñëîâàìè, â³ääàëÿþ÷èñÿ ïîâ³ëüí³ íåñêîðèì êðîêîì ³ç íåùàñíîãî ì³ñöÿ íàçàä.

Àëå Àííà íå ñëóõàëà ¿¿ âæå á³ëüøå. Ïîãíàëà òîâàð ó ö³ëêîì ï_ òèâíó ñòîðîíó íà ïàøó é óæå àí³ ðàçó íå îãëÿíóëàñÿ á³ëüøå. ¿é ñòàë ö³ëêîì áàéäóæå, ùî ïîçà íåþ ä³ÿëîñÿ. Ìàëà ëèøå òå âèðàçíå ïî÷óòò ùî ÿêàñü òÿæêà ïàéêà îòðó¿, ùî ãí³çäèëàñÿ äåñü ó íå¿ íà äí³ â äóø³ â çäàâíà, ñïàëà òåïåð.  ÷³ì âîíà ïîëÿãàëà, âîíà ñüîãî íå çíàëà. ×ó ëèøå, ùî ¿é òåïåð äîáðå...


 




Ðàõ³ðà íå ïîñòóïàëà á³ëüøå â ë³ñîê äî äîíüêè Îíóôð³ÿ Ëîïàòè ïî âç³ðåöü äî ´åðäàíà. Çàòÿãíóâøè õóñòêó, ùî çñóíóëàñÿ ¿é ïðè áóðëèâèõ ðóõàõ ³ç ãîëîâè ìàéæå àæ íà ïëå÷³ é î÷³, âåðíóëà ïîêâàïíèì êðîêîì äîäîìó. (...)

ÕÓ-ÕÓ²

Ðàõ³ðà ðîçïîâ³ëà Ñàâ³ ïðî ñâàðêó ç Àííîþ. Ãëèáîêî îáóðåíèé îáðàçîþ, çàïîä³ÿíîþ ä³â÷èí³, â³í ïîîá³öÿâ ïîìñòèòèñÿ Àíí³. Ðîçìîâà Ñàâè ç Ðàõ³ðîþ ïðî îäðóæåííÿ ³ ïðî çåìëþ.

Ìèõàéëî ïðîáóâ ó â³äïóñòö³ ö³ëèé ì³ñÿöü. Ïîðÿäêóâàâ, âè÷èùàâ ó âñ³õ çàêóòêàõ ïî ãîñïîäàðñòâó. ³ä÷óâàâ ñåáå ùàñëèâèì ³ âäîâîëåíèì. Ïëàíóâàâ íà ñâ. Ìèõàéëà ïîâ³äîìèòè áàòüêàì ïðî øëþá ç Àííîþ. Çóñòð³÷ Ñàâè é Àííè íà äîðîç³. Ïîãëÿíóâøè â éîãî ñòðàøí³ î÷³, Àííà çîìë³ëà â³ä ïåðåëÿêó.

XVII

Ùîñü ÷îòèðè äí³ ïåðåä ñâÿòèì Ìèõàéëîì ñêî¿ëîñÿ â ²âîí³êè íåùàñòÿ.

Äâà ìóçèêàíòè ìèíàëè äîð³æêó, ùî âåëà â «ñóñ³äí³é» ë³ñ ïîïðè áóðäåé, ³ ãðàëè.

Ñêðèïêà çàâîäèëà ùîñü ñâî¿ì òîíåíüêèì ãîëîñîì æàë³ñëèâî, à öèìáàë ïîâàæíî âòîðóâàâ. Çäàâàëîñÿ, æàë³áíå çâó÷íå ïàñìî òàê ³ âî-ë³êëîñÿ çà íèìè âñë³ä, õâèëþþ÷è ì'ÿêîþ ãàðìîí³ºþ îñ³íí³ì ïîëåì, ïîëèøàþ÷è çà ñîáîþ òóò ³ òàì ó âîçäóñ³ çâó÷íå ñìóòíå ç³òõàííÿ, ìîâ æàëüíèé çîéê áäæ³ë...

×óéíà Ñîéêà ïðîêèíóëàñÿ êîëî áóðäåÿ ç ñâîãî ñóïîêîþ é ïîïàëà â íåñàìîâèòó ëþòü. Çàõîäÿ÷è ðåâíèì áðåõîòîì, ï³íèëàñÿ, ñèëóþ÷èñÿ óðâàòèñÿ ç ëàíöÿ ³ ðîçäåðòè íåçâè÷àéíèõ ãîñòåé íà êóñí³. Íå âñïîêî-¿ëàñÿ é òîä³, ÿê äâà ìóçèêàíòè çíèêëè ç î÷åé, ³ ëèøå çâó÷íå ç³òõàííÿ ðîç³ðâàíîþ õâèëåþ ëèøèëîñÿ ó âîçäóñ³ êîëî áóðäåÿ.

— ² ÷îãî ¿ì ñþäè ìèíàòè! — ëàÿâ ²âîí³êà ñàì äî ñåáå, çáèðàþ÷èñÿ äî â³äõîäó â ñ³ëüñüêó õàòó ïî ÿê³ñü ì³øêè, õìóðÿ÷èñü ³ ñîá³ çà ÷óæèìè ëþäü­ìè. — Ðîçäçâåíüêàëèñÿ ñàìå òóò, ÿê íà ÿêå âåñ³ëëÿ! ×åêàéòå ùå, â ìåíå ùå íåìà âåñ³ëëÿ! Ïðèéäå ÷àñ, ÿ âæå ñàì âàñ ïîêëè÷ó! Òîä³ ãðàéòå, àáè ñòðó­íè ïîòð³ñêàëè, à òåïåð íà ÷îðòà ìåí³ âàøî¿ ìóçèêè! Öèòü! — ãðèìíóâ ëþ­òèì ãîëîñîì, ïðèòóïóþ÷è íîãîþ íà ðîçäðàçíåíó ñîáàêó, ùî, ðîç'¿âøèñü ïðÿìî, íå çóì³ëà â³äíàéòè ïîïåðåäíüî¿ ñâ ñîáà÷î¿ ð³âíîâàãè.

Çâîðóøåíà, ïðîêèíóëàñÿ â³ä ãð³ìêîãî ãîëîñó ïàíà, ³, ïåðåëÿêàíà, çìîâ­÷àëà íà õâèëüêó. Ïîäèâèâøèñü çäèâîâàíî ìóäðèìè î÷èìà íà õë³áîäàâöÿ ³ çäàâëþþ÷è â ñîá³ íîâèé íàïëèâ áðåõîòó, ùî ñèëîì³öü âèáóõàâ ³ç ¿¿ ãðóä³, ïîë³çëà íàðåøò³ ïîê³ðíî äî áóäè.

²âîí³êà ï³øîâ, à âîíà çíîâ ïî÷àëà ñâîº. Âèë³çøè îáåðåæíî, áîÿçêî ç áóäè é çàäèâèâøèñÿ äèêî î÷èìà â ñòîðîíó ìóçèêàíò³â, çàãàâêàëà çíîâ ¿ä­êî, àæ ìàéæå çàâèëà ê³ëüêà ðàç³â äî âîçäóõó. ³äòàê, ïîñòîÿâøè ÿêèéñü


÷àñ, ðîçì³ðêîâóþ÷è é îãëÿíóâøèñÿ óâàæíî íà âñ³ ñòîðîíè, ëÿãëà, ìîâ âàðòó, ïåðåä áóäîþ ³ ñòåðåãëà ãîñòðî ñâî¿ìè â³ðíèìè î÷èìà îá³éñòÿ.

Ñîíöå ñòîÿëî âæå âèñîêî, ³ áóâ óæå ï³çí³é ïîðàíîê... ³

Äâåð³ â³ä ñòàéí³ â³ä³ìêíóëèñÿ ÿêèìñü ÷èíîì ³ ñòîÿëè â³äòâîðåíÈ
ͳêîãî íå áóëî êîëî áóðäåÿ, õòî á ¿õ ïðèìêíóâ. Ìèõàéëî êîïàâ øà-³
íåöü íà óëþáëåí³ì çàãîí³ ï³ä «ñóñ³äí³ì» ë³ñîì. Ñàâà ìîëîòèâ ç³ ñò^Ä
ðèì Ïåòðîì íà òîö³ îâåñ, à ²âîí³êà, ùî ï³øîâ ïî ì³øêè, íå âåðíóâñÿ
ùå äî ñå¿ ïîðè íàçàä. Ìàëå òåëÿ, ùî áóëî çàìêíåíå â ñòàéí³, âèéøëà
³ç íå¿ é ïëåíòàëîñÿ òà ï³äñêàêóâàëî âåñåëî áóòíèìè ñêîêàìè ïî ìàë³ì³
ïëîòîì çàìêíåí³ì îá³éñòþ. Ì

Ñîéêà, ðîçäðàçíåíà ÷îìóñü âåñåëîþ ðóõëèâ³ñòþ íåçíà÷íîãî çâ³ðÿòé³
êèíóëàñÿ íà íüîãî ç ïðèñòðàñíèì ãàâêàííÿì ³, óðâàâøèñÿ ñèì ðàçî|²
ç ëàíöåì, íàïàëà ðîçá³øåíà íà íüîãî. 1

Ñïîëîõàíå äî íåñòÿìè äèòèíÿ÷å çâ³ðÿ ïîãíàëî ó ðàïòîâ³ì ïåðå!
ñòðàõó íàñë³ïî âïåðåä ñåáå äî ïëîòà, ³ â äèê³ì çóñèëë³, àáè ïåðåñêî÷èø
ïë³ò, çà÷åïèëîñÿ îá îäèí ê³ë ³ ðîçïîðîëî ñîá³ æèâ³ò. Òàê ³ ëåæàëè
òåïåð îí òóò, òÿæêî äèøó÷è ³ ñòîãíó÷è, ïðèìêíóâøè íàï³â ïðåãàðí³
äèòèíí³ ñâî¿ î÷³, äîêè îäíî ïî îäí³ì íå ñïèíÿëîñÿ êîëî íüîãî ³ íå¿
ñèëóâàëîñÿ ñèì àáî òèì ïðèíåñòè ïîêàë³÷åíîìó ï³ëüãó. <Ë

Ìàð³éêà, ùî íàä³éøëà ç ²âîí³êîþ, íåñó÷è ç ñîáîþ ñí³äàííÿ äëÿ ñù
í³â, ðîçïàäàëàñÿ êîëî íüîãî, ìîâ íàä äèòèíîþ, à ²âîí³êà á³äêàâñÿ ã³ðêé
íà âñ³ ñòîðîíè. ³í æå ðîçðèâàâñÿ, äðèæàâ íàä ñâîºþ õóäîáîþ, à îö³
òàêå êðàñíå òà òàêå äîðîãå, ñå ãèíóëî ïåðåä éîãî î÷èìà! Õòî á áóâ íàä³ë³
ÿâñÿ òàêîãî íåùàñòÿ çðàíêó, õòî á áóâ ñïîä³âàâñÿ òàêî¿ øêîäè! Õòî Ù
áóâ ãàäàâ íà òàêó óòðàòó, ñïîä³âàâñÿ òîãî âñüîãî! À âñå ÷åðåç òó á³øåíó³|
ïðîêëÿòó ñîáàêó, ùî ñüîãîäí³, ìîâ íàéìëåíà, êàçèëàñÿ... ³í ï³ðâàÌ|
ëþòî çà áàò³ã ³ ñâèñíóâ íèì ³ç ö³ëî¿ ñèëè ïî õðåáò³ ïåðåëÿêàíî¿ Ñîéêè!
Âîíà çàá³ãëà, çàñêàâóë³âøè ãîëîñíî, äî áóäè, à â³í çâåðíóâñÿ íàíîâÿ
äî òåëÿòè. Êîëî íüîãî êëÿ÷àëà Ìàð³éêà ³ç ñèíàìè ³ ìàéæå ïëàêàëà^
Ãëàäèëà ðàç ïî ðàç éîãî ãàðíó ãîëîâêó, ïðèãîâîðþþ÷è äî íüîãî í³æíâ
òà ëþáî, ìîâ äî õîðî¿ äèòèíè. Îáà õëîïö³ ñèëóâàëèñÿ ïåðåâ'ÿçàòè ðàíÿ
òà âèïîâíÿòè òî÷íî ïðèêàçè áàòüêà, ùîáè ïðèíåñòè õî÷ íà õâèëüé³
ï³ëüãó íåùàñí³é çâ³ðèí³, àëå ¿ì ñå íå âäàâàëîñÿ. Âñå áóëî çðåøòîþ íù
äàðìî. Ðàíà áóëà ñìåðòåëüíà, í³ÿê áóëî çâ³ðÿ ðÿòóâàòè ³, ùîáè íå çãèíó¿
ëî â ìóêàõ ï³ä ðóêàìè, ïîð³øåíî éîãî äîð³çàòè. |

Ñàâà ï³äíÿâñÿ ïåðøèé ³ ñòàâ êîëî íüîãî ìîâ÷êè. Ìèõàéëî ç ìàìî̲
òðóäèëèñÿ ùå êîëî íüîãî. Ìàð³éêà ï³äêëàäàëà ñâî¿ ðóêè ï³ä äð³áíó
ãîëîâêó, ùîá âîíà íå òîâêëàñÿ òàê ñèëüíî äî çåìë³, à Ìèõàéëî ñòà*²
ðàâñÿ óñìèðÿòè ñóäîðîæí³ ðóõè í³ã. ²

— Ïîäèâèñÿ, Ñàâî, ÿê âîíî íà òåáå äèâèòüñÿ! — êëèêíóëà Ìàð³éê²
ñåðäå÷íî, ãëàäÿ÷è íàíîâî ãîëîâêó, ùî íà õâèëþ âñïîêî¿ëàñÿ. ¿¿

Ñàâà ñòîÿâ óñå ùå ìîâ÷êè, ç ïîõìóðî ñòÿãíåíèìè áðîâàìè é áî× ë³ñíèì âèðàçîì êîëî óñò. Ñå áóëî éîãî òåëÿòêî, â³í ëþáèâ òå çâ³ðö³


³


äîãëÿäàâ éîãî, à òåïåð âîíî çìàðíóâàëîñÿ çà îäíó õâèëèíó. Éîãî ìàëè äîð³çóâàòè. Éîìó áóëî æàëü.

—Òà ùî ìåí³ ç òîãî? — â³äïîâ³â ã³ðêî.

—Âîíî íà í³êîãî íå äèâèòüñÿ, ëèøå íà òåáå, òàê, ÿêáè òîá³ õîò³ëî ùîñü ñêàçàòè! Âèäèø, Ñàâî, âèäèø? — êëèêíóëà Ìàð³éêà ç³ çðîñòà­þ÷èì çâîðóøåííÿì. — Õîäè, ïîãëàñêàé éîãî!

Ñàâà çáëèçèâñÿ ³ õîò³â ñõèëèòèñÿ. Òà çâ³ðÿ ï³äíÿëî â ò³é õâèë³ ãîëîâó é óäàðèëî íåþ òàê òÿæêî äî çåìë³, ùî âñ³ êîëî íüîãî àæ ñ³ïíó­ëèñÿ. Ïîò³ì çâåðíóëî íà Ñàâó ñâî¿ âåëèê³ î÷³ ç âèðàçîì äèêîãî, â³äðà­æàþ÷îãî ïåðåñòðàõó.

—Âîíî ùîñü äóìàº, éîãî î÷³ ùîñü ãîâîðÿòü! — îá³çâàâñÿ Ìèõàéëî.

—Ñàâî! — êëèêíóëà ìàòè. — Ïîäèâèñÿ íà íüîãî! Ñàâà â³äâåðíóâñÿ îäíèì ðóõîì.

—Äàéòå ìåí³ ñïîê³é! — â³äêàçàâ, î÷åâèäÿ÷êè ïðèêðî âðàæåíèé. — Äîð³æòå éîãî áîðøå, àáè íå ìó÷èëîñÿ!

— Á³æè ïî Îíóôð³ÿ!.— êëèêíóâ ²âîí³êà.
Ïîá³ã...

ϳâãîäèíè ï³çí³øå âîíî âæå íå æèëî.

Îöÿ íàãëà íåñïîä³âàíà ïðèãîäà çâîðóøèëà äî ãëèáèíè äóø³ ñòàðèõ ³ ìîëîäèõ. Ãîâîðåíî ìàéæå ëèøå ïðî ñå ö³ëèé äåíü. Îöå çâ³ðÿòêî, òî áóëà ïðåïèøíà øòóêà, ñå áóëà ðàñîâà øòóêà, áóëà â³ä Ñàâèíî¿ êîðîâè, ³ ìàëà ç ÷àñîì äî ñåáå ä³ñòàòè ïàðó. À òåïåð... ² ÿêèé ãàðíèé òà ñèëüíèé â³ë ìàâ ³ç íüîãî áóòè êîëèñü!

Àæ òÿæêî çãàäóâàòè. ² ùå ñüîãîäí³ çðàííÿ ëèçàëî òàê ùèðî Ìèõàé­ëîâ³ ðóêè, ÿê â³í ïîäàâ éîìó áóðÿê³â ç ãðèñ³êîì, ë³çëî éîìó äî ðóê òà ïõàëî éîìó ñâîþ ãîëîâêó ï³ä ïàõó, òàêå áóëî ïåùåíå. À ðîçóìíå áóëî, à íà ¿äó òàêå äîáðå. Òàêå ìàëå, à áðàëîñÿ í³áè âæå ñ³íöå ¿ñòè, âæå í³áè ùîñü ìèêàëî ç-çà äðàáèíè. Àëå òà ïðîêëÿòà Ñîéêà... òà ïðîêëÿòà Ñîéêà... ¿¿ âàðòî-òàêè çàðàç íà ì³ñö³ âáèòè³ Ñê³ëüêè âæå øêîäè âîíà íàêî¿ëà! Ñê³ëüêè äðîáó ïîðîçäèðàëà, êóðåé, êà÷îê, ðàç ³ ³íäè÷êó; à ñê³ëüêè ãàëàñó, ìåòóøí³ çàâîäèëà, ³ âñå ÷åðåç îäíî í³ùî, ïóñ¿î òà äóðíî, íåíà÷åá áà÷èëà ÿê³ñü ñòðàõîâèùà àáî ³íø³ ïðèâèäè. Ïðîêëÿòà ñîáàêà, êîáè çàìîâêëà âæå ðàç íàçàâñ³äè!

Ìèõàéëî ïîòÿãíóâ ¿¿ ê³ëüêà ðàç³â áàòîãîì òàê, ùî âîíà ç ï³âãîäèíè ñêàâóë³ëà ³ êðóòèëàñÿ â ñâî¿é áóä³ çà ì³ñöåì...

Øêîäà áóëà çàâåëèêà, àáè ïðîòè íå¿ îñòàòèñÿ ñïîê³éíèì. À ïðè÷è­íîþ áóëà âîíà. Ïë³ò, ùî çàìèêàâ ìàëå îá³éñòÿ êîëî áóðäåÿ, áóâ óæå òàêîæ, ìîâ îáñêóáàíà ãóñêà, ñòàðèé òà íåçäàëèé. Îñîáëèâî æ òå ì³ñöå, äå çâ³ðèíà çáàâèëàñÿ. ʳëëÿ âèñòàâàëî ç íüîãî, ìîâ áàáèí³ çóáè.

³í, Ìèõàéëî, ìàâ ùå íàâåñí³ — ÿê ïðèõîäèâ íà Âåëèêäåíü äîäî­ìó—íà äóìö³ ïîëàãîäèòè òîé ïë³ò, ëèøå íå ìàâ òîä³ äîâîë³ ÷àñó. ʳëüêà â³ëüíèõ äí³â, à ïîò³ì ñâÿòî, òà é íå áóëî êîëè é ðîçìàõíóòèñÿ. Àëå òåïåð â³í âæå éîãî òàê íå ëèøèòü. Ïîëàòຠéîãî, ïîëàãîäèòü, ³ âñå áóäå äîáðå. Òàê íå ìîãëî äàëüøå ëèøèòèñÿ. Íèí³ òàêà øêîäà, çàâòðà ³íøà, à ïîçàâòðà ìîãëî çíîâ ùî ³íøå ñêî¿òèñÿ. À ïîò³ì íàñòàíå çèìà, çàïàäóòü ñí³ãè,


³ ö³ëèé ïë³ò ïîâàëèòüñÿ íà çåìëþ. ßê â³í éîãî ï³ä³ïðå, ïîëàòàº, òî ïîñòî-: ¿òü ùå ÿêèéñü ÷àñ. À ÿê âåðíå çîâñ³ì äîäîìó, òîä³ ³íàêøå ïðèëîæèòü äî íüîãî ðóêè. Ëèøå àáè ê³ëëÿ òðîõè çâ³äêè ðîçäîáóòè. Âñå ³íøå áàéêà.

— À «ñóñ³äí³é» ë³ñ äî ÷îãî? — ñïèòàâ éîãî Ñàâà ç ãëóìëèâèì óñì³õîì,
âêàçóþ÷è ãîëîâîþ íà áåçëèñòèé ë³ñ, ùî ñòîÿâ íåäâèæíî, ìîâ âêîïà«
íèé. — ³ä ÷îãî ë³ñ? ʳëüêàíàäöÿòü êàâàëê³â ê³ëëÿ òà, ÿê òðåáà, òðîõè'
é ïðóòòÿ, ùî ðîçðîñòàëîñÿ íà âîãê³é ÷àñò³ ë³ñó, ³ ñïðàâà ñê³í÷åíà;
×åðåç òå ë³ñ ùå íå çáàâèòüñÿ, à éîãî ïàí, ÷è õòî â³í òàì º, íå çá³äí³º*
À â í³ì áóëî âñå, ùî áóëî ïîòð³áíî äî çàãîðîäè. Òåïåð áóëè íî÷³ òà¿
ÿñí³ òà ãàðí³, ùî ìîæíà êîæíó ã³ëêó ðîçð³çíèòè, ³ â³ä áóðäåÿ íå íà ï³â**
ñâ³òó â³ääàëåíèé. Çá³ææÿ íå áóëî êîëî ë³ñó í³ÿêîãî, ùîá, íåõàé áè õòî^
ñêàçàâ, ìîæ éîãî ïîòîëî÷èòè, çåìëÿ áóëà âîêðóãè íåíà÷å îáãîëåíà,
³ ñë³äè òðàòèëèñÿ íà í³é, ÿê íà ëüîäó, ëþäè çàõîäèëè ñþäè ëèøå ð³äêî^
ùî ìîãëî áóòè òóò ðîçóìí³øå, ÿê ï³òè òà íàáðàòè âñüîãî, ùî ïîòð³áíå^
Ëèøå ïðàâäà, íå òðåáà áè áîÿòèñÿ.

Íà ò³ ñëîâà Ìèõàéëî óñì³õíóâñÿ, òà é Ñàâà óñì³õíóâñÿ ³ ñîá³.

— ßê òè íå ï³äåø, òî ÿ ï³äó! — ñêàçàâ â³í. — Ìåí³ âñå îäíî! Êîæäèé
ìຠøêîäó! Äåðåâî ðîñòå, à õóäîáèíà, ÿê çàãèíå, òî âæå íå âñòàíå!

Ñàâà ïðàâäó ìîâèâ. Òðîõè ê³ëëÿ ç «ñóñ³äíüîãî» ë³ñó, à òðîõè ïðóò* òÿ, ³ â³í ëèøèòü òàòîâ³ ïëîòèùå â ïîðÿäêó. Òåïåð ³ Ñàâà îõî÷èé äî ðî«áîòè, à òàì, ÿê â³í ï³äå çíîâ äî êàñàðí³, îöå ëåäâå ÷è çðîáèòüñÿ ïåðåä éîãî ö³ëêîâèòèì ïîâîðîòîì.

«Åé, òà êàñàðíÿ, òà êàñàðíÿ! — ïîäóìàâ çíîâ. — Êîáè â³í óæå ðà» ó ñâî¿ì æèòò³ ïîáà÷èâñÿ íà âîë³, âîíà íåíà÷å æèòòÿ çàãàòèëà éî³ ñâî¿ìè ìóðàìè».

Íàäâå÷³ð âèéøîâ ïåðåä áóðäåé ³ ðîçãëÿäàâñÿ ö³êàâî. Çâ³çäè ïîâ¹ ñòóïàëè. Íåáî áóëî íèìè çàñ³ÿíå. Áóëî ÿñíå é ÷èñòå, ÿêèì áóâຠëèøå, â îñ³íí³ íî÷³. Ãëèáèíà éîãî áóëà áåçìåæíà. Íàë³âî òðîõè ëåç «ñóñ³äí³é» ë³ñ. Íåíà÷å âåëèêà, çíåñëà ïëÿìà, ÷îðí³âñÿ íà ãëàä³ ïîâåðõí³ çåìë³ ³, çäàâàëîñÿ, ñòèõà ïðèìàíþâàâ äî ñåáå.

×è íå áóëî òèõî? Ñíóâàëàñÿ ñþäè ÿêà ëþäñüêà äóøà? ×è ïîòð³áí áóëî õòî çíຠñê³ëüêè äåðåâèíè? Õîò³â õòî äóáè âàëèòè? Åò, ê³ëüêà íàäöÿòü, í³, íàâ³òü íå ê³ëüêàíàäöÿòü, à ìîæå, ëèøå ç äåñÿòü êàâàë] ³ áóëî áè äîñèòü.

Àëå â³í ÷åðåç òàòà íàäóìóâàâñÿ. Òàòî íå ëþáèâ, ÿê õòî ñÿãàâ ðóêîþ; ïî ÷óæå äîáðî. Âñå êàçàâ: «Òå, ùî òè â³çüìåø ³ç ÷óæîãî, ìóñèø ïîäâ³é íî â³ääàòè, ³ íàâ³òü íå áóäåø çíàòè, êîëè â³ääàñè!» ³í ñòèäàâñÿ òàò ã³ðøå, ÿê ìàëà äèòèíà.

—ͳÿê ³òè â ë³ñ, òàòî ä³çíàºòüñÿ! — ñêàçàâ äî Ñàâè, ùî âèé³ø çàðàç çà íèì, çàáèðàþ÷èñÿ, ÿê çâè÷àéíî, âå÷îðîì äî Ðàõ³ðè.

—Òàòà çàâòðà íå áóäå äîìà! Â³í ³äå äî ì³ñòà, ùîá â³äíåñòè ÿêó< ðàòó äî áàíêó!

—Õòî êàçàâ?


 




— Òàê ìàìà êàçàëà! À òè ìàºø òàòîâ³ ñïîâ³äàòèñÿ, ùî éäåø ó ë³ñ? —
ñïèòàâ Ñàâà äîê³ðëèâî. — Àíó, ÿê òàòî ïîáà÷èòü ïë³ò ïîëàòàíèé, ÷è
ñêàæå ñëîâî? Âðåøò³, ÿê õî÷åø, ìåí³ ùî äî òîãî? ß íå ïîâ³øóñÿ íà
ïëîò³, õî÷ òè éîãî ðîáè àáî íå ðîáè! — Çäâèãíóâ áàéäóæíî ïëå÷èìà é
ï³øîâ ïèëüíèì êðîêîì äî ñåëà.

— Òè âñå ñâîº! — çàáóðìîò³â Ìèõàéëî ïîõìóðî ï³ä íîñîì. —
ß çíàþ, ùî òîá³ âñå îäíî!

³äòàê ïðîìàéíóâ éîãî ïîãëÿä ïîá³æíî ïî ë³ñ³. ³í ëåæàâ óæå çàêóòàíèé ó òåì³í³ ³ æäàâ. Óæå íåíà÷å âèãîâîðèâ ñâîº: «Ï³òè âçÿòè ³ çðîáèòè, ùî òðåáà! Ùî â ë³ñ³ ðîáèòüñÿ, òå íå ãð³øíå!»

Íó, éîìó íå òðåáà áàãàòî äåðåâèíè...

Éîãî ñåðöå áóëî ùå ïåðåïîâíåíå æàëåì çà äð³áíîþ õóäîáèíîþ, ùî çìàðíóâàëàñÿ, ³ â³í â³ä÷óâ ïîòðåáó ïðàö³, íåíà÷åá âîíà ìàëà â³äøêîäó­âàòè ñòðàòó, ùî ëó÷èëàñÿ â ãîñïîäàðñòâ³, òà çàãî¿òè ðàíó. Ïîò³ì â³í óæå ñïîê³éíî âåðíåòüñÿ íàçàä äî êàñàðí³. À çàâòðà éäóòü òàòî äî ì³ñòà... Ìîæå áè, é â³í ï³øîâ ç òàòîì? Óæå ñïîâíà äâà ì³ñÿö³ ìèíóëî, ÿê ïîêè­íóâ ìóðè. Íà ê³ëüêà ãîäèí ì³ã áè éòè. Ïðèí³ñ áè ùî Àíí³. ³ä ÷àñó ÿê ãî­âîðèâ ³ç íåþ íà ñàìîò³ â ïîë³ òà ïîò³øàâ ¿¿, íå ãîâîðèâ ³ç íåþ á³ëüøå.

Òóò ïðîáëèñëî éîìó ìîâ ñâ³òëîì ó äóø³: «Â³í áóäå ãîâîðèòè ç òàòîì ïî äîðîç³ ïðî ñåáå ³ ïðî Àííó, áóäå ãîâîðèòè, àÿêæå! ² òàê óæå çà äâà äí³ ñâÿòîãî Ìèõàéëà! À íà ñàìîò³ óäâîõ ïðåäñòàâèâ áè òàòîâ³ âñå êðàñ­íî, ïîïðîñèâ áè òà é çäîáóâ áè òàòà íà ñâîþ ñòîðîíó. ³äòàê ìàâ áè ëèøå ç ìàìîþ óïîðàòèñÿ». Óðàäóâàâñÿ ñåþ äóìêîþ, ìîâ çäîáóòêîì... «Àëå ÷è äîáðå ïðèñêîðþâàòè ðå÷³, ùî ìàëè ñâ³é îçíà÷åíèé äåíü íà ïî-ð³øåííÿ? — â³äãîìîí³ëî éîìó äåñü íåÿñíî â ãëèáèí³ äóø³. — ×åêàòè òàê äîâãî íà Ìèõàéëà, à òåïåð äâà äí³ ïåðåä Ìèõàéëîì çàãîâîðèòè?.. ×è âèéäå ñå íà äîáðå?.. Ñâÿòèé Ìèõàéëî áóâ éîãî ïàòðîíîì...»

Ùèð³ñòü ³ ïîáîæí³ñòü òàê ³ çàïîâíèëè íàðàç éîãî ìîëîäó äóøó, òàê ³ ñêð³ïèëè éîãî íàä³þ íà äîáðèé óñï³õ ó áóäó÷îìó. Íåíà÷å â ì'ÿêèõ õâèëÿõ áëèñêó çàäðèæàëî â éîãî ñåðö³ ùàñòÿì. Éîãî ðîäè÷³ áóëè äîáð³. Õî÷ áè ùî é êàçàëè é ðîáèëè, õî÷ áè âîíî ³ ÿê òàì áóëî, — â³í â³ä÷óâ â îö³é îäí³ñüê³é õâèë³, ùî âîíè ââîëÿòü éîãî âîëþ...

Éîãî ìîëîäå îáëè÷÷ÿ îñòàëîñÿ ïîâàæíå é òèõå. Ëèøå éîãî äóøà âñì³õíóëàñÿ. Ïðåïèøíèì áàãàòñòâîì áëèñêó é ùàñòÿ âñì³õíóëàñÿ âîíà, ³ â³í ïî÷óâ ñåáå âïîâí³ ùàñëèâèì...

«Àííî!» — çàãðàëî ùîñü â éîãî äóø³ ðàä³ñíî.

Òà Àííè òóò íå áóëî.

Éîãî ðâàëî äî Àííè, ùîá ¿¿ ïðèòèñíóòè äî ãðóäåé òà ïåðåäàòè òå ñèëüíå ïî÷óòòÿ ùàñòÿ, ùî íèì çàâîëîä³ëî â ò³é õâèë³. Íåõàé áè âîíà çíàëà. Éîìó íåáî îòâîðèëîñÿ...

XVIII

Íàñòàëà òèõà, ì³ñÿ÷íèì ñâ³òëîì ïðîíèçàíà í³÷ ³ ïðèâåëà ç ñîáîþ òàêèé ñàìèé ìèðíèé, òåïëèé îñ³íí³é ïîðàíîê.


²âîí³êà çàâèíóâ ó ïëàòèíó ïîòð³áí³ ïàïåðè, âèòÿãíóâ ãðîø³ ç³ ñêðè­í³ é ïóñòèâñÿ â äîðîãó. Êîëè äîõîäèâ ê³íöÿ ñåëà, ìèìîâîë³ ñòàíóâ. Îãëÿíóâñÿ. ×è íå çàáóâ â³í ÷îãî? Ìàéæå ìàâ òàêå ïî÷óòòÿ. ³í ïîìàöàâ ùå ðàç çà ðåìåíåì ãðîø³, ïîìàöàâ çàâèíåí³ ïàïåðè. ͳ, òå âñå áóëî òóò, ïðè í³ì, íå áðàêóâàëî í³÷îãî. Ùîñü éîãî çäåðæóâàëî, íåíà÷å çàáóâ ùî. ³äòàê ïðîìàéíóâ ïîãëÿäîì ïî ïîë³. Âîíî áóëî òàêå ïóñòå é ãîëå, â³ä­êîëè çâåçåíî çá³ææÿ, òà êîëî òîãî íå ñïèíÿëèñÿ éîãî äóìêè. Éîìó áóëî òóæíî íà äóø³, òàê ÿê íå ðàç áóâàëî, êîëè Ìèõàéëî áóâ ó ñëóæá³.

dzòõàííÿ âèðâàëîñÿ ç éîãî ãðóäåé. Âíåäîâç³ çíîâ òàê íàñòàíå. Çà äâ³ íåä³ë³ ê³í÷èòüñÿ éîãî óðëüîï.

²øîâ ïîâîë³, ç íåîõîòîþ ³ íå çàì³÷àâ òîãî. Äóìàâ ïðî ì³ñòî. Äî íüîãî áóëî ùå òàê äàëåêî, à ñê³ëüêè ðàç³â òîïòàâ â³í óæå äîðîãó äî íüîãî ³ íàçàä, à ñüîãîäí³ çíîâ. Àëå â³í-ìóñèâ. Óñ³ ãðîøîâ³ ñïðàâè, îñîáëèâî æ ç áàíêîì, çàëàãîäæóâàâ â³í ñîá³ ñàì ³ íå áóâ áè íà í³êîãî çäàâñÿ. Õëîïö³ áóëè ùå çà­ìîëîä³ ³ íå ðîçóì³ëèñÿ ùå íà òàêèõ ðå÷àõ, à Ìàð³éêà âæå ö³ëêîì íå âäàëà áè ç ïàíàìè ãîâîðèòè. Çâ³ñíî, æ³íêà. Äîêè â³í æèâ, ðîáèâ óñå ñàì, ùî ïðèïàäàëî ðîáèòè ãîëîâ³. Òîìó é áóëî â íüîãî âñå â íàéêðàùîìó ëàä³. ßê óìðå, ëèøèòü ä³òè íà ñâî¿ì ì³ñö³ é óñå áóäå éòè, ÿê íà øíóðêó...

ʳëüêà ÷îðíèõ âîðîí, ùî ñíóâàëèñÿ ìàëîþ ðîçñòð³ëåíîþ ãðîìàä­êîþ ïîëåì, ñïîëîøèëîñÿ éîãî çáëèæåííÿì ³ çëåò³ëî î ÿêèéñü êóñåíü äàëüøå. Ïåðåä éîãî äóøåþ ñòàíóâ ÷îìóñü Ñàâà.

«ßêáè ñå òàê ÿêèé çàºöü, Ñàâà ìóñèâ áè ìàòè éîãî! — ïîäóìàâ. — Óæå â³í íà ñòð³ëüöÿ âðîäèâñÿ! Ñüîãîäí³ çðàííÿ ç³áðàâñÿ ³ ï³øîâ äî ñóñ³äíüîãî ñåëà. Òàì áóâ òîé ÷îëîâ³ê, ó êîòðîãî äàâ ñîá³ øèòè íîâ³ âîâíÿí³ á³ë³ øàðîâàðè íà çèìó, à Ìèõàéëî õîäèâ ïî îá³éñòþ ³ âñå ùîñü ðîçì³ðêîâóâàâ. Ðàç â³äêàçóâàâ íà ìðÿêó, ùî çâèñàëà òóìàíàìè íàä çåìëåþ».

«À òîá³ ùî äî ìðÿêè?» — ïèòàâñÿ â³í, óñì³õàþ÷èñü.

«Òà í³ùî! ß ëèøå áîþñÿ, àáè äîù³â íå ñòÿãíóëà. ß ìàþ íàäâîð³ ðî­áîòó».

«Íå á³éñÿ! — ïîò³øàâ â³í éîãî. — Çà ãîäèíó ç³ï'º ¿¿ ñîíöå, ùî àæ ëþáî áóäå! Òåïåð íî÷³ ÿñí³, à íåáî òàêå ÷èñòå òà áëèñêó÷å, ìîâ äçåðêà­ëî; òàê³ ìðÿêè íå ïðèâîäÿòü äîùó...»

³äòàê ïåðåéøëè éîãî äóìêè ñàì³ ç ñåáå íà òåëÿ, ùî ïîãèáëî. Òàêà øêîäà, à ïåðåäó÷îðà áóëî ùå òàêå âåñåëå òà áóòíå.  ñâî¿é ìàë³é çàãîðîä­ö³ ñêàêàëî òàê âèñîêî, ùî â³í áîÿâñÿ, ùî âèñêî÷èòü êîëèñü òà ï³äá³æèòü äî ñâ ìàìè, òà âèññå âñå ìîëîêî. À ¿ëî ùå òàê ëàêîìî, äâàäöÿòü ÷îòèðè ãîäèíè ïî ò³ì îò ùî! ßê ò³ äâåð³ â³äòâîðèëèñÿ? ² í³õòî íå âèä³â òîãî, í³õòî íå ÷óâ, íåíà÷å íåâèäèìîþ ðóêîþ â³äòâîðèëèñÿ. ² í³ îäíî¿ ëþäñüêî¿ äóø³ íå áóëî êîëî ñòàéí³. Àëå ñå âæå òàê. ßê ìຠáóòè ÿêå íå­ùàñòÿ, òî ³ ñòî î÷åé ³ ðóê íå â³äâåðíå éîãî. Ïîì³æ òèñÿ÷ ëþäåé'âñòà­âèòüñÿ âîíî, í³êèì íå ñïîñòåðåæåíå, í³êèì íå çà÷óòå, é òàêè áóäå. ßê çàïîá³ãàòè éîìó? Êîáè ÷îëîâ³ê çíàâ...

Ñå áóëî Ñàâèíå òåëÿòêî, àëå Ìèõàéëî ÷è íå á³ëüøå æàëóâàâ çà íèì. Çà íîâèìè øàðîâàðàìè çàáóâ Ñàâà âæå øêîäó, à Ìèõàéëîâ³ âîíî


 




âñå «º äຠñóïîêîþ. Ïðî ùî é íå ãîâîðèòü, à íàîñòàíêó âñå ïðî íüîãî çàãîâîðèòü.  éîãî äóø³ âîíî âñå æèëî é íå äàâàëî éîìó ñóïîêîþ... Äåÿêà õóäîáèíà, îñîáëèâî æ ðîãîâà, áóâຠ³íîä³ òàêà, ùî íå ìîæíà ¿¿ çàáóòè. ³çüìåòüñÿ çà ÷îëîâ³êîì ³ äåðæèòüñÿ éîãî é âîëî÷èòüñÿ çà íèì, ÿê òà ò³íü.


1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 |

Ïîèñê ïî ñàéòó:



Âñå ìàòåðèàëû ïðåäñòàâëåííûå íà ñàéòå èñêëþ÷èòåëüíî ñ öåëüþ îçíàêîìëåíèÿ ÷èòàòåëÿìè è íå ïðåñëåäóþò êîììåð÷åñêèõ öåëåé èëè íàðóøåíèå àâòîðñêèõ ïðàâ. Ñòóäàëë.Îðã (0.019 ñåê.)